Ali Baba’nin bir ciftligi var,
Ciftliginde koyunlari var,
Meee meee diye bagirir,
Ciftliginde Ali Baba’niiiiiiiin

Ciftci deyince benim aklima topraktan urun elde eden kisi geldigi icin ciftlik hep egreti dururdu bu sarkida bana.  Bilfiil topragi eken bicen ciftci olurmus gibi dusunurdum sanki, digeri hayvancilik yapiyor iste dupeduz. Burdaki ciftciler de bizim hayvancilik diye ayirdigimiz sinifa giriyor oyle dusununce. Halbuki yine urununu topraktan elde etmis oluyor hayvancilik yapanlar da. Otlayacak ot olmasa nice olur onca koyunun inegin hali.

Gectigimiz heryerde sayamayacagimiz miktarda koyunlar gordugumuzu defalarca soyledik. Hep hayretle baktik, “yahu bu koyun taa buraya kadar gelmis, suna bak suna taa tepeye cikmis, kim toplayacak onlari agila koyacak, nasil bulacak!”. Meger agillar yokmus aslinda koyunlari topladiklari, alabildigine basibos, gidebildikleri yere kadar giderlermis keyiflerince.

Cizgi filmlerdeki kahkullu coban kopegini aradi gozlerimiz otlaklarda; o otlaklar ki ozellikle buyutuluyor, itinayla sulaniyor otlar. Sonra ogrendik ki sakar cakal, uyanik tilki ya da karnina tas doldurulan kurt burada bulunmadigi icin coban kopeklerinin mesaisi sayimdan sayima, kirkmadan kirkmaya, kesimden kesime oluyormus sadece.

Bu fotografta kac koyun vardir?

Bir tane bile insana rastlamadan kilometrelerce yol gidebilirsiniz buralarda ama ufkunuzda koyun gormeden 3-5 kilometreden daha uzun gidemezsiniz desem daha iyi canlanir mi gozunuzde. Dereler, tepeler heryer koyunlarin, boylesi bir ozgurluk yahu. Yola cikmalarini onlemek icin ya da uzaklasabilecekleri alani mantik sinirlari icine alabilmek icin butun araziler tellerle cevrili, adeta her parca toprak parsellenmis. Ufkunuzdaki tepelerden asagiya dogru citlerin indigini gorebiliyorsunuz mesela ve mutlaka o tepede de 8-10 tane koyun oluyor. Kilometrelerce yuruyebiliyorlarmis bu hayvanlar, farkinda bile olmadan, citler bu yuzden gerekliymis.

Her ciftci ne kadar mala sahip tahmin etmek zor ama Hakataremao’da 4bin koyunun gozumuzun onunden gectigine sahit olmustuk, kaldigimiz evin ustunde bulundugu topraklarin sahibi olan ciftcinin de 15bin koyunu vardi mesela. Bunlar rakamlarin ne kadar buyuyebildigine ornek olabilir herhalde. 4bin koyunu dusununce birarada, neden kendi haline biraktiklari daha kolay anlasililiyor aslinda.

Koyunlarin sutuyle ilgilenmiyorlar, cogunlukla yunu ilgilendiriyor onlari. Isin gercegi sut inegi de gormedik pek. Malum onlari basibos birakmak pek mumkun degil, sabah aksam sagmak lazim. Yunu icin ve eti icin ozellikle yetistirilen koyun cinsleri var. Yunu icin yetistirilenler senede iki defa kirkilmak uzere toplaniyor, yasi kucukken de kuyrugu kesilmek ve asalaklara karsi ilaclanmak uzere ciftlik agilina getiriliyor. Onun disinda otun en guzelini aramaktan baska bir hareketlendiricisi yok hayatlarinin. Kuyruklari pisligi tutmasi, yunun ve hayvanin sagligini etkilemesi gerekcesiyle kesilirken, zaman icinde sakatlanan, hastalanan hayvanlar da kopeklere yem yapiliyormus. Kuyruk yagindan habersiz olduklari gibi mundar olmadan kesme konusunda da bilgi sahibi degiller anlayacaginiz.

Koyun sahipleri devlet arazisini kiralayabiliyor, koyunlarini otlatmak icin. Minik ucaklar kullanarak o bolgeye uygun tohum ya da gubre atiyorlar, gerekiyorsa suluyorlar. Citle cevrilmemis alana rastlamak neredeyse imkansiz. Devlet arazisi olmasina ragmen citle cevrili ve kasabalara giden yollar haliyle arazilerin arasindan geciyor. Yolun cit hizasina gelen yerlerine “cattle stop” denen, toynaklilari durduran vazgalli bir de gecit yapmislar. Hayvanlar bu gecitlerden gecemiyorlar. Her gecidin yaninda gerektiginde hayvanlari gecirebilmek icin baska bir kapi daha var, acilip kapanan. 20 kilometrelik stablize yolda giderken 4 ya da 5 tane ‘cattle stop’a rastlamak mumkun, yani bu aralikla bolmelenmis otlaklar. Cit konusuna da ayri bir bakis acisi getirmisler bu arada. Gazeterlerde cit cevirme kursu ilanlari var, tecrube gerektiren bir ismis. Cok muntazam cekilmis gordugumuz tum citler, egrisi kirigi, acigi yok, dun cekilmis gibi gergin. Daha da abartip elektrikli cit cekmeye baslamislar. Fikren gereksiz bulup, uygulanmasini ise hepten anlamsiz bulup, dayanamayip Chris’e sormustum neden elektrikli cite ihtiyac duyduklarini, hayvanlarin kimi zaman kendilerini citte kasiyarak ya da cite vurarak kendilerine zarar vermelerini onlemek icin oldugunu soylemisti. Gozlerinin onunde degil ya ozgur koyunlar, ozgurluklerine boyle bir cizgi koymayi uygun gormusler.

Kurban bayraminda sokaklara dokulup kacan anguslarin ruh halini anlama firsati bulduk bu yollarda araba kullanirken. Gordugumuz koyun-inek tum hayvanlar saskinlikla karisik bir merakla donakalip bize bakiyor sonra da kosarak kaciyorlar hep beraber. O kadar alismamislar ki birilerini gormeye, hayretleri korkuya donusuyor hizlica. Tabi bir de genis genis yayilma aliskanligi var. Koca bir mera var otun en guzelini araya araya dolastiklari. Daracik yere koyulunca cildirmalari sasirtici degil. Koyunlari toplama zamani geldiginde atlarla ve kopeklerle cook genis bir alanda dolasmak zorunda kaliyormus ciftci. Hatta helikopterle arayani bile varmis. Oyle uzaga yuruyor bu hayvanlar, inanilmaz.

Gazetelere baslik olmus, 6 sene kirkilmaktan kacmayi basarabilmis bir koyun var mesela. Artik yuzu gorunmuyor, o kadar uzamis ki tuyu! Kameralarin onunde tras etmisler de 22kg cekmis kirkilan yunun agirligi. Neredeyse 17 yasindaymis oldugunde. Yun endustrisinde cigir actigini dusunuyorlar bu koyunun, oyle mubarek, oyle unlu bir koyun yani! 3 tane de kitap yazmislar arkasindan. Kitabi bosverelim de ne guzel isitiyordur o yunden orulen coraplar!

Boyle iste dostlar koyunculuk konusunda kulagimiza calinanlar. Ne diyorduk? Ali Baba’nin bir ciftligi var….